Stress betekent niets anders dan spanning of druk. Als je stress hebt sta je onder spanning of druk. Hierdoor wordt adrenaline in je lichaam aangemaakt. Dat zorgt er onder meer voor dat er energie vrij komt (bijvoorbeeld uit je spieren) zodat je genoeg energie hebt om te doen wat je moet doen. Zo helpt stress je om goed te kunnen functioneren. Zolang je lichaam hierna weer kan ontspannen en energie aanvullen is er niets aan de hand. Je energievoorraad komt weer op peil en je voelt je fit.
Als je langere tijd onder druk staat en niet ontspant verbruik je veel energie maar wordt je voorraad niet aangevuld. Houd je dat lang vol, dan is je energievoorraad op een bepaald moment op, deze situatie noemen we burn out.
In dit blog vertel ik je :
- wat stress is
- hoe je lichaam reageert op stress
- wanneer stress gezond is en wanneer niet meer
Wat is stress?
Stress is een systeem van je lichaam dat ervoor zorgt dat je weet te overleven. In de oertijd was dit systeem heel nuttig omdat het je energie gaf om te vluchten als je een leeuw tegenkwam of te vechten. Deze tijd ligt ver achter ons. Maar ons lichaam is nog steeds gericht op overleven en nu komt stress meer naar voren bij angst.
Dit herken je misschien:
- de angst voor gezichtsverlies
- om je baan te verliezen
- om een presentatie te geven
- dat er iets gebeurt met je kind
- dat je niet goed genoeg bent
- de angst om af te gaan
- scheiden
- in het donker naar buiten, etc.
Wanneer je met je angst weet om te gaan, worden er minder stresshormonen aangemaakt en heb je minder last van stressklachten. Stress kan de doodsteek of juist de aanjager zijn van intens geluk in het leven. Het gaat er dus om hoe we met stress omgaan.
Tip: Vraag jezelf bij stress af: waar ben ik eigenlijk bang voor?
Wat gebeurt er in je lichaam bij stress?
Stress brengt je lichaam in staat van paraatheid. Met als gevolg:
- je bloeddruk gaat omhoog
- je hartslag stijgt
- er stroomt zuurstofrijk bloed naar je spieren, je hart en je hersenen
- in je lichaam komt de adrenaline vrij die brandstof levert voor je spieren
- je spieren spannen zich
- de longblaasjes verwijden zich en je ademhaling wordt sneller
- het bloed trekt weg uit je gezicht
- je spijsvertering komt op een laag pitje te staan
- je keel knijpt samen, je handen worden koud, het zweet breekt je uit
Zo zorgt stress ervoor dat er heel snel veel energie vrijkomt en dat jij kunt handelen en overleven.
Zodra de spannende gebeurtenis of gedachte (!) voorbij is, neemt de spanning weer af, de adrenaline wordt afgebouwd en je lichaam gaat weer in ruststand. Je bloeddruk wordt weer lager, je hartslag daalt, je spieren ontspannen etc. Als de inspanning net zo groot is als de ontspanning, is er niks aan de hand.
Wanneer is stress gezond en wanneer niet meer?
Je hebt een bepaalde hoeveelheid stress nodig om goed te kunnen functioneren. Gezonde stress is de spanning die je voelt voor een examen, optreden, sollicitatiegesprek of andere spannende gebeurtenis. Stress zorgt ervoor dat je extra alert kunt reageren en geconcentreerd kunt werken.
Het wordt pas ongezond als je te veel of te lang onder spanning staat, en je niet op tijd kunt ontspannen.
Er zijn verschillende stressniveaus:
Laag stressniveau
Je hebt af en toe wat last van spanning, maar na een nachtje goed slapen en overdag wat ontspanning ben je weer fit. Als je een gezonde leefstijl aanhoudt blijft je energieniveau goed op peil.
Vermoeidheid
Bij vermoeidheid sta je een korte periode onder druk. In deze fase kun je snel herstellen door goed voor jezelf te zorgen: lekker slapen, ontspannen, goed eten, dingen doen die je leuk vindt. Het is tijd voor rust. Net zoals je na sport even rust neemt, is het ook goed om na een drukke periode op het werk of privé een rustmoment in te lassen. Je lichaam geeft de signalen zelf aan, je moet er wel naar luisteren! Bij moeheid na het halen van een pittige deadline bijvoorbeeld, geeft je lichaam aan dat het graag wil herstellen. Als je aan deze moeheid toegeeft en even uitrust is er niks aan de hand. Maar als je dit niet doet, loopt je batterij een beetje leeg. En wanneer je te vaak minder rust neemt dan je lichaam aangeeft, raakt je batterij uitgeput. Wil je weten wat jou energie geeft, en wat jou energie kost, zodat je energieniveau weer op peil komt? Doe dan mijn online cursus Een pakketje energie.
Chronische stress
Op het moment dat je langere tijd onder spanning staat spreek je over chronische stress. Je vraagt continu teveel van jezelf en herstelt onvoldoende. Hierdoor krijg je allerlei klachten. Bij chronische stress blijft je lichaam hormonaal constant in het vecht/vlucht systeem, naast adrenaline gaat ook cortisol aan het werk. Dit kan op een gegeven moment leiden tot klachten als hoofdpijn, moedeloosheid, extreme spierspanning, spijsverteringstoornissen, verminderd afweersysteem, prikkelbaarheid, slapeloosheid, geheugenproblemen of verminderde concentratie. In tegenstelling tot vermoeidheid vraagt het afkomen van chronische stress om serieuze keuzes over de balans tussen ontspanning en inspanning in je leven.
Wil je weten wat jou energie geeft, en wat jou energie kost, zodat je energieniveau weer op peil komt? Doe dan mijn online cursus Een pakketje energie.
Overspannen
Als er in een relatief korte periode van een aantal maanden teveel van je verwacht of geëist wordt (een onbalans tussen draaglast en draagkracht) loop je het riscio overbelast te raken. Als reactie op vermoeidheid of chronische stress gaat je stresssysteem automatisch (nog) hard(er) werken, om je lichaam van de nodige energie te voorzien. Je kunt dus overspannen raken na een te lange periode van vermoeidheid of door lange tijd chronische stress te ervaren. In tegenstelling tot een burn-out is de opbouwfase van overspannenheid relatief kort. Overspannenheid komt regelmatig voor tijdens heftige periodes zoals bijvoorbeeld tijdens rouwen om een dierbare, een scheiding of problemen op het werk. Vaak is een herstelperiode van ongeveer 6 weken voldoende om te herstellen en weer in balans te komen.
Burn out
Als je een langere periode over je grenzen bent gegaan en je reserves volledig zijn opgebruikt kom je in een burn out terecht. Je bent totaal uitgeput en hebt serieuze uitvalverschijnselen. Je bent bijvoorbeeld niet meer in staat om simpele huishoudelijke taken te doen, je hebt geen energie meer om te wandelen (laat staan sporten), je kunt geen prikkels meer verdragen (feestjes, tv kijken) en je niet meer kunnen concentreren. Als je langdurig overbelast bent op meerdere gebieden in je leven, vergroot dit de kans op een burn-out.
Ongezonde stress
Als de stress lang duurt, is er meer tijd nodig om te herstellen. Ditzelfde geldt voor een hevige stressreactie: hoe heviger de reactie, hoe meer tijd je nodig hebt voor herstel. Ook als er veel momenten van stress zijn, is er te weinig tijd om tussendoor te herstellen.
Kortom: als stress te lang aanhoudt, te vaak voorkomt en/of te groot is, heb je onvoldoende gelegenheid om tussentijds te herstellen. Dan is er sprake van ongezonde stress.
Wil je weten waar jij staat, doe dan de stresstest.
